چاقی ؛ علل و عوارض
مقدمه
آیا شما وزن بالاتر از حد طبیعی دارید؟ اگر اینطور است شما شبیه دو سوم بالغین آمریکایی هستید که اضافه وزن دارند.از هر سه نفر آمریکایی یک نفر چاق است.
معضل چاقی بیش از یک مشکل ظاهری است.اضافه وزن شما را درمعرض خطر افزایش فشار خون و دیگر بیماریهای خطرناک قرار می دهد .چاقی حتی ممکن است تهدید کننده حیات شما باشد.سالانه سیصد هزار نفر در آمریکا در اثر چاقی می میرند.
خبر خوش اینکه حتی یک کاهش وزن متوسط هم می تواند وضعیت سلامتی را بهبود بخشد.شما می توانید با رژیم غذایی بهتر و ورزش به این هدف برسید.البته در کسانی که این اقدامات اولیه پاسخگو نیست از روشهای دارویی و حتی جراحی نیز می توان استفاده کرد.
علل چاقی
چاقی افزایش اندکس توده بدن ( BMI ) بیش از ۳۰ می باشد. اندکس بین ۲۵ تا ۳۰ را اصطلاحاً اضافه وزن می نامند.چگونگی اندازه گیری BMI در ادامه مطلب آمده است.
شاخص تعیین کننده وزن تعادلی است که شما بین انرژی دریافتی خود از غذاها و انرژی مصرفی خود برقرار می کنید .اگر بیش از انرژی مصرفی خود دریافت کنید وزنتان زیاد می شود.بدن کالریهای اضافی را بصورت چربی ذخیره می کند.
دریافت کالری اضافی بدون فعالیت فیزیکی مناسب علت اصلی چاقی است.اما عوامل مختلف دیگری هم می توانند در چاقی نقش داشته باشند.
عوامل خطرساز
عواملی که خطر چاقی را افزایش می دهند عبارتند از :
- رژیم غذایی : مصرف منظم غذاهای پر انرژی مانند غذاهای آماده ( Fast Food ) باعث افزایش وزن می شود.غذاهای چرب پر از کالری هستند.نوشابه های گازدار ، کندی و شیرینی جات هم وزن را زیاد می کنند.غذاها و نوشابه های اینچنینی قند زیاد و کالری بالا دارند.
- کم تحرکی : افرادی که در یکجا می نشینند و تحرک چندانی ندارند بیشتر چاق می شوند.
- عوامل روانی :بعضی افراد برای فراموش کردن مشکلات خود مانند استرسهای روحی زیاد غذا می خورند.
- ژنتیک : اگر یکی یا هر دو والدین شما چاق هستند شانس چاق شدن شما بیشتر است.ژن چاقی باعث می شود بدن شما چربی بیشتری ذخیره کند.اما زمینه ژنتیکی دلیل این نیست که شما در هر صورت چاق می شوید.
- سن : هر چه سن شما بالاتر می رود فعالیت شما کمتر می شود.بعلاوه میزان عضلات بدن شما رو به کاهش می گذارد.این کاهش حجم عضلات باعث کاهش سوخت و ساز بدن می شود.لذا نیاز به انرژی کمتر می شود.بنابراین اگر با افزایش سن میزان کالری دریافتی خود را کاهش ندهید چاق خواهید شد.
- سیگار کشیدن : وزن سیگاریها بعد از ترک سیگار افزایش می یابد.این مسأله بدلیل تأثیر نیکوتین در افزایش سوخت و ساز بدن است.بعد از ترک سیگار میزان مصرف کالری کم می شود.ترک سیگار مزه و طعم غذاها را بهتر می کند.اما بدانید سیگار کشیدن عامل خطرناکتری برای سلامتی شما نسبت به چاقی است.
- بارداری : در طول بارداری وزن ضرورتاً افزایش می یابد.در بعضی خانمها کاهش وزن بعد از تولد نوزاد کار سختی است.لذا این افزایش وزن پیش زمینه ای برای چاقی درخانمها می باشد.
- داروها: داروهای کورتونی و داروهای سه حلقه ای ضد افسردگی باعث افزایش وزن می شوند.بعضی از داروهای ضد فشار خون و ضد جنون هم این کار را می کنند.
- بیماریهای زمینه ای : بطور غیر شایع چاقی می تواند بعلت یک بیماری زمینه ای مثل کم کاری تیروئید یا افزایش تولید هورمون غده فوق کلیوی ( بیماری کوشینگ ) باشد.یک مشکل زمینه ای مانند التهاب مفاصل نیز بعلت کاهش فعالیت می تواند باعث چاقی شود.
- الکل : نوشیدن الکل کالری اضافی وارد بدن می کند.از طرف دیگر نوشیدن زیاد الکل اشتها را تحریک کرده و باعث می شود که شما اهمیت کمتری به سایز خود بدهید.
چه زمان باید برای کنترل چاقی به پزشک یا متخصص تغذیه مراجعه کرد ؟
معیارهایی که برای تعیین چاقی قابل اطمینان هستند عبارتند از :
- اندکس توده بدن (BMI ) : در فرمول BMI از وزن و قد بعنوان شاخص های اصلی استفاده می شود.برای تعیین BMI باید وزن خود را برحسب کیلوگرم بر مجذور قد برحسب متر تقسیم کنید .در صورتی که عدد بدست آمده کمتر از ۲۵ باشد شما در وضعیت طبیعی قرار دارید .اگر بین ۲۵ تا ۳۰ باشد شما اضافه وزن دارید و اگر بالای ۳۰ باشد شما چاق هستید و باید با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید.
- اندازه دور کمر : اگر بیشتر چربی اضافه بدن دور کمر و بالا تنه شما جمع شده است چاقی شما از نوع “سیب” است .اما اگر بیشتر چربی دور باسن و پایین تنه جمع شده باشد چاقی شما از نوع “گلابی” است.داشتن شکل گلابی برای سلامتی انسان مفید تر از شکل سیب است ! در شکل سیب چربی بیشتری در شکم جمع می شود و این چربی شکمی ریسک بیماریهای خطرناک را زیاد می کند.دور کمر خانمها باید کمتر از ۳۵ اینچ و دور کمر آقایان باید کمتر از ۴۰ اینچ باشد.اگر سایز کمر شما بیش از این مقدار است باید به پزشک خود مراجعه کنید.
عوارض چاقی
اگر چاق هستید شما در معرض تعداد زیادی از بیماریهای تهدید کننده حیات قرار دارید. بعضی از آنها عبارتند از :
- فشار خون بالا
- دیابت یا مرض قند
- بالا بودن چربی های بد خون
- بیماری عروق کرونر قلب
- سکته مغزی
- آرتروز
- وقفه تنفسی هنگام خواب
- سرطان
- بیماری کبد چرب
- بیماری کیسه صفرا
در مورد درمان چاقی بطور کامل در بخشهای بعد صحبت خواهد شد.